Το µεγαλύτερο αστικό πάρκο της Θεσσαλονίκης, από τον Λευκό Πύργο ως το νέο Δηµαρχείο κι από το κτήριο της ΧΑΝΘ ως την προκυµαία, υπήρξε ονοµαστός θεατρικός χώρος καθώς στη διάρκεια του 20ού αιώνα φιλοξένησε έξι θέατρα και το Κρατικό Ωδείο. Από τις έξι θεατρικές σκηνές και το Κρατικό Ωδείο, όπου λειτούργησε η πρώτη Δραµατική σχολή της πόλης, επιβιώνουν σήµερα µόνο το ανακαινισµένο Βασιλικό Θέατρο και το αναβαθµισµένο Θέατρο Κήπου.
Στην ακµή τους τα θέατρα αυτά βρίσκονταν ανάµεσα σε άλλα κτήρια, µιας και από τα τέλη του 19ου αιώνα η πόλη ανοίχτηκε οικοδοµικά έξω από τα βυζαντινά τείχη της, όπου αναπτύχθηκε η περίφηµη συνοικία Χαµιδιέ.
Το Θέατρο του Λευκού Πύργου
Για πενήντα χρόνια, από το 1907 ως το 1956, η πλατεία ανάµεσα στον Λευκό Πύργο και το Βασιλικό Θέατρο ήταν διάσηµος χώρος ψυχαγωγίας, µε τη λειτουργία του περίφηµου Κήπου του Λευκού Πύργου. Αρχιτεκτονικός πυρήνας του Κήπου, που χτίστηκε σε σχέδια του διακεκριµένου αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη, ήταν το νεοκλασικό διώροφο συγκρότηµα που χτίστηκε το 1907 προς τιµήν του σουλτάνου Χαµίτ και περιλάµβανε το θέατρο, την αίθουσα του χορού και δύο ακόµη ευρύχωρες αίθουσες για εστιατόριο, µπαρ και καφεζαχαροπλαστείο «µε τραπεζάκια έξω». Ο Κήπος, που ήταν για πέντε σχεδόν δεκαετίες η καρδιά της κοσµικής, πολιτικής και καλλιτεχνικής ζωής της Θεσσαλονίκης, δηµιουργήθηκε από το µπάζωµα της θάλασσας ανατολικά του Λευκού Πύργου. Το ψυχαγωγικό αυτό συγκρότηµα νοικιαζόταν µε δηµοπρασία για εκµετάλλευση από το οθωµανικό δηµόσιο και οι επιχειρηµατίες το διαφήµιζαν στον Τύπο ως «το µεγαλύτερον κοσµικόν κέντρον της Ανατολής» και «το αριστοκρατικότερον κέντρον της Θεσσαλονίκης». Το Θέατρο του Λευκού Πύργου κατεδαφίστηκε το 1956. Αναφέρουµε µερικές µόνο παραστάσεις ιστορικών θιάσων που ανέβηκαν στο Θέατρο του Λευκού Πύργου. Το 1908 ο θίασος Μαρίκας Κοτοπούλη-Ελένης Ταβουλάρη έπαιξε τον «Οιδίποδα τύραννο» του Σοφοκλή και την «Ευτυχία» του Μπερνστάιν.
Θέατρον Στρατού (Στρατιωτικό Θέατρο)
Το «Σπίτι του Στρατιώτου», που βρισκόταν σε χώρο του Γ’ Σώµατος Στρατού, ανάµεσα στο Αρχαιολογικό Μουσείο και το νέο Δηµαρχείο, χτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1940. Στο Στρατιωτικό Θέατρο παρουσιάζονταν κυρίως επιθεωρήσεις και µουσικές παραστάσεις αθηναϊκών θιάσων. Συχνά εµφανίζονταν και ο Θίασος του Γ’ Σώµατος Στρατού και τα τοπικά σχήµατα «Θέατρο Θεσσαλονίκης» της Αγγελικής Τριανταφυλλίδη και ο Μουσικός θίασος Γ. Χατζώκου.
Δηµοτικό Θέατρο Κήπου
Το Δηµοτικό Θέατρο Πάρκου, όπως ήταν το αρχικό όνοµά του, δηµιουργήθηκε στη θέση που ήταν το Θέατρο της Κοινότητος, της ελληνικής κοινότητας επί τουρκοκρατίας, στα τέλη του 19ου αιώνα. Στη δεκαετία του 1950 η δηµοτική αρχή διαµόρφωσε τον εγκαταλειµµένο χώρο σε θέατρο που εγκαινιάστηκε το 1957 µε παράσταση του Νέου Θεάτρου του Κώστα Ζαρούκα. Το Θέατρο του Κήπου, όπως πολιτογραφήθηκε στη νέα περίοδο, συνδέθηκε µε το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, καθώς για µια πενταετία αποτέλεσε τη θερινή έδρα του περίφηµου αθηναϊκού θιάσου, που ανέβαινε από το 1957 ως το 1965 στη Θεσσαλονίκη και παρουσίαζε τις θεατρικές παραγωγές του χειµώνα. Η παρουσία του ΘΤ αναβάθµισε την πολιτιστική ζωή της πόλης και δίδαξε το αυθεντικό θέατρο.
Δραµατική Σχολή Κρατικού Ωδείου
Το Κρατικό Ωδείο, η πρώτη δηµόσια µουσική σχολή στην Ελλάδα, ιδρύθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1914, µε σηµαντική συµβολή στη µουσική παιδεία της Θεσσαλονίκης και της χώρας. Το Ωδείο στεγάστηκε στη διώροφη οικία του Ιωσήφ Μισραχή, που χτίστηκε το 1911 σε σχέδια του Απόστολου Γραικού, γνωστή περισσότερο ως οικία Αλεξ. Τότσκα που την αγόρασε το 1920. Το ιστορικό κτήριο του Ωδείου, που βρισκόταν στο πάρκο της ΧΑΝΘ, στο ύψος του συµπλέγµατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κατεδαφίστηκε το 1969, για την επέκταση του πάρκου! Στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 1923 η πρώτη Δραµατική Σχολή της πόλης. Δηµιουργός και καθηγητής της Δραµατικής σχολής ήταν ο Ιωάννης Κοπανάς (1899-1973). Η Δραµατική Σχολή του ΚΩΘ παρουσίασε αρκετά θεατρικά έργα µε συντελεστές το διδακτικό προσωπικό και τους µαθητές της. Η πρώτη παράσταση (1922-23) ήταν Η Μονάκριβη του Γρηγόρη Ξενόπουλου και η τελευταία (Ιούνιος 1978) Η Αρκούδα του Άντον Τσέχοφ. Ανάµεσα στους δεκάδες αποφοίτους της συγκαταλέγονται οι Νίκος Αρµάος, Κοσµάς Ζαχάρωφ, Διονύσης Καλός, Λυδία Φωτοπούλου κ.α.
